ÂM NHẠC CỔ XƯA

Âm nhạc truyền thống Trung Hoa có lịch sử lâu đời ẩn chứa cả quy luật vận hành của trời đất. Từ thời cổ đại, âm nhạc đã được dùng để trị liệu rất nhiều loại bệnh. Lại có rất nhiều nhạc sĩ chỉ cần nghe giai điệu, có thể đoán biết thế sự sắp xảy ra, thậm chí dự đoán được sự hưng vong của quốc gia. Vậy sự kỳ diệu ẩn dấu trong những âm điệu cổ này là gì?

Âm nhạc truyền thống Trung Hoa du dương, ý nghĩa sâu xa, ẩn chứa di sản văn hóa 5000 năm. Mô tả tỉ mỉ sự tôn kính Thần Phật, thể hiện những cảm xúc về cuộc sống một cách phong phú. Âm thanh của các nhạc cụ cổ là tự nhiên, đôi khi nhẹ nhàng và du dương, lại có lúc mãnh liệt bi tráng hay trang nghiêm thần thánh. Nó làm người nghe có lúc cảm giác như đang đọc những bài thơ, lại có lúc như đi đến chiến trường, như bước vào hý kịch, vào cõi tiên cảnh, như làn gió xuân thổi nhẹ qua vai.

Âm nhạc cổ xưa này có ngũ âm, đối ứng với nó là ngũ hành, vận hành theo quy luật âm dương. Người xưa vận dụng âm nhạc vào hết thảy mọi mặt trong đời sống, âm nhạc phương Đông thực sự có thể cảm nhận được một cách dễ dàng hơn kiểu cân đo, đong đếm chính xác, số hoá, lượng hoá như trong âm nhạc phương Tây.

Theo ghi chép trong các sách cổ: Thời xa xưa từ hoàng đế đến chư hầu, các bậc sĩ phu thường chơi đàn cầm, để giúp tâm được bình an, lý trí được thông suốt, hòa khí không phân tán, tà khí không thâm nhập. (Nguyên văn: “Dĩ bình kỳ tâm, dĩ sướng kỳ chí, tắc hòa khí bất tán, tà khí bất xâm”).

Người xưa tin rằng, âm nhạc là phúc âm thần truyền lại cho con người. (Ảnh: Public domain)

Trong ‘Lễ Ký. Thông điển’ có nói: “Âm nhạc là niềm đam mê của các bậc thánh nhân. Nó có thể làm lòng dân hướng thiện, cảm động sâu sắc tới cả tâm can và thay đổi thói quen sinh hoạt”. (Nguyên văn: “Nhạc dã giả, thánh nhân chi sở nhạc, khả dĩ thiện nhân tâm yên”). Do đó, mỗi triều đại đều rất coi trọng việc giáo hóa âm nhạc, tin rằng âm nhạc là phúc âm của thần truyền cho con người, có thể giúp thiện hóa nhân tâm, nâng cao đạo đức và trau dồi khí chất.

(Ảnh: Wikipedia Commons)

Lấy ngũ âm dưỡng ngũ tạng

Đông y coi cơ thể người là một tiểu vũ trụ, vũ trụ được cấu thành bởi ngũ hành Kim, Mộc, Thuỷ, Hoả, Thổ đối ứng với ngũ tạng Tâm, Can, Tỳ, Phế, Thận. (Ảnh: Adobe Stock/Đại Kỷ Nguyên Việt hoá)

Nhạc khúc Trung Hoa cổ đại có 5 âm (thang âm) cơ bản bao gồm: Cung, Thương, Giốc, Chuỷ, và Vũ, trong giản phổ hiện đại lần lượt chính là 123456. Cung (ứng với nốt Đô), Thương (ứng với nốt Rê), Giốc (ứng với nốt Mi), Chuỷ (ứng với nốt Son), Vũ (ứng với nốt La). Đông y coi cơ thể người là một tiểu vũ trụ, vũ trụ được cấu thành bởi ngũ hành Kim, Mộc, Thuỷ, Hoả, Thổ đối ứng với ngũ tạng Tâm, Can, Tỳ, Phế, Thận (Tim, Gan, Lá nách, Phổi, Thận), năm tạng chứa tinh khí của cơ thể và có sự vận chuyển qua lại, ứng với vạn sự vạn vật trong tam giới. Bởi giữa chúng có sự đối ứng tương hỗ lẫn nhau, nên cổ đại dùng âm nhạc có thể điều dưỡng khí huyết, cân bằng âm dương tạng phủ.

1. Âm trưởng Cung (ứng với Đô)

Âm này sẽ làm tăng năng lượng của Tỳ tạng, có quan hệ biểu lý (trong – ngoài) với phủ Vị, và đóng vai trò tiêu hóa, chuyển hóa, và tạo năng lượng. Nó nuôi dưỡng cơ và ngăn ngừa vết thâm tím, chảy máu.

Ngoài ra, cũng tăng cường tư duy và khả năng xử lý thông tin. Do đó, âm Cung tốt cho những người có xu hướng hay bực tức, da dễ thâm tím, mắc bệnh chuyển hóa chậm, tiêu hóa kém, thường mệt mỏi. Âm cung cũng giúp giảm lo lắng và vun đắp lòng trắc ẩn.

2. Âm Thương (ứng với Rê)

Âm này tăng cường năng lượng của Phế tạng. Nó đóng vai trò trong hô hấp và phân phối khí tới toàn bộ cơ thể qua mạch máu và kinh lạc. Ngoài ra, cũng nuôi dưỡng da và tóc, giúp điều hòa sự hấp thu, bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây bệnh từ bên ngoài. Cảm xúc có liên hệ với tạng Phế là đau buồn. Do đó, âm nhạc với cung Thương tốt cho những người đang đau buồn, dễ bị cảm lạnh, gặp vấn đề về xoang và hệ thống hô hấp. Nó có thể giúp bạn cảm thấy mạnh mẽ hơn về tinh thần, tăng thêm tính kiên trì, khả năng kiểm soát bản thân.

3. Âm Giốc (ứng với Mi)

Âm này làm tăng cường năng lượng của Can tạng, đóng vai trò trong lưu thông máu, đồng thời giúp điều hòa tiêu hóa, kinh nguyệt, tính khí và giấc ngủ. Do đó, nó tốt cho những người bị suy nhược, dễ cáu kỉnh, người bị nhức đầu, chứng đau, mất ngủ và huyết áp cao. Đồng thời cũng giúp ích cho việc đánh giá và lên kế hoạch một cách chiến lược, xoa dịu cơn tức giận, phẫn uất, thất vọng và tốt cho thị giác, bồi đắp lòng khoan dung, nhân hậu.

Người xưa dùng ngũ âm dưỡng ngũ tạng. (Ảnh: Epochtimes Singapore/Đại Kỷ Nguyên Việt hoá)

4. Âm Chủy (ứng với Sol)

Âm Chủy tăng cường năng lượng của tạng Tâm, đóng vai trò trong các hoạt động của hệ thần kinh trung ương, bao gồm nhận thức, cảm quan, ngôn ngữ. Nó cũng nuôi dưỡng các mạch máu và giúp cải thiện nước da mặt. Âm nhạc với cung Chủy tốt cho những người tuần hoàn máu kém, có vấn đề về tim, và bị suy sụp. Nếu cơ thể nhiễm lạnh, âm nhạc với cung này có thể giúp làm ấm cơ thể, làm tăng thêm tính khiêm nhường và kính trọng người khác.

5. Âm Vũ (ứng với La)

Tăng cường năng lượng của Thận tạng, đóng vai trò trong giữ và thải nước, cũng như hỗ trợ nuôi dưỡng não, xương cốt và tóc. Tạng phủ đóng vai trò trong chức năng sinh dục và thụ thai, và cũng giúp ích cho thính giác. Âm nhạc với cung Vũ tốt cho người muốn nâng cao khả năng tự kiểm soát bản thân, hoạt động nhanh nhẹn, tăng khả năng có thai, tăng cường trí nhớ, sự tập trung. Ngoài ra, nó có thể hỗ trợ tăng cường sức mạnh ý chí và xua tan sợ hãi, khiến ta cảm thấy hạnh phúc khi cho đi.

Một bức hoạ miêu tả các vũ công cùng các nhạc cụ Trung Hoa xưa. (Ảnh: Public domain)

Nhạc cổ điển Trung Hoa không chỉ có lịch sử lâu đời, còn ẩn chứa quy luật vận hành của trời đất

1. Dùng nhạc cổ điển khích lệ lòng binh sỹ

Người Trung Quốc xưa khi lâm trận sẽ dùng trống để thúc quân ra trận. Đứng trước quân địch, thường binh sỹ sẽ thấy sợ hãi, mà sợ hãi là đối ứng với Thận tạng thuộc hành Thuỷ trong ngũ hành, tương ứng với âm Vũ. Mà trống trận thì lại thuộc về Thổ trong bát âm (8 loại vật liệu tạo ra âm thanh), Thổ khắc Thuỷ (đê ngăn nước), nên có thể áp chế nỗi sợ hãi, khiến họ dũng mãnh tiến về phía trước.

Nhưng khi giành thắng lợi rồi sẽ dùng tiếng chiêng để rút quân về, tránh việc họ trên đà thắng lợi cứ xông về phía trước mà rơi vào thế trận mai phục của đối phương. Vì tiếng chiêng đối ứng với Kim, Kim trong ngũ hành đối ứng với mùa thu – mùa thu hoạch, ứng với Phế tạng, chủ quản về cảm xúc bi ai, buồn thương, nên binh sỹ sẽ không hăng hái xông lên phía trước nữa, nhờ vậy mà bảo toàn được lực lượng.

Người Trung Quốc xưa thường dùng trống để khích lệ tinh thần binh sỹ. (Ảnh: Shen Yun)

2. Nghe nhạc khúc mà biết được tương lai

Người xưa chỉ cần nghe tiếng nhạc mà biết được nước đó vua như thế nào, quan như thế nào, dân có oán hận hay an định, đất nước có rối ren hay có bị hao tốn tài vật không. Qua đó, biết được vua nước đó có yêu thương dân không (khi âm Cung bình hoà) hay bạo ngược, hoang dâm (âm Cung hỗn loạn), nghe được lòng dân có oán giận hay cuộc sống của họ ấm no, hạnh phúc… Nếu âm luật hỗn loạn ở cung nào thì người và việc ứng với âm đó có vấn đề, 5 cung đều loạn là điềm báo trước dấu hiệu vong quốc. Dưới đây là một vài câu chuyện ghi chép lại trong sách sử.

– Câu chuyện 1: Vạn Bảo Thường nghe nhạc biết đất nước hưng vong:

Theo ghi chép trong rất nhiều điển tích, rất nhiều âm nhạc gia thời cổ đại chỉ cần nghe điệu khúc liền có thể dự đoán sự việc sắp xảy ra, lớn hơn có thể biết trước sự hưng vong của quốc gia. Theo “Thần tiên thập di”, vào thời nhà Tùy có một người tên Vạn Bảo Thường, tư chất thông minh, trong sáng, có tài năng âm nhạc từ nhỏ. Trong “Tùy thư. Vạn Bảo Thường” truyền có câu chuyện, vào năm đầu khi Tùy Văn Đế mới lên ngôi có hạ lệnh cho Bái quốc công là Trịnh Dịch hiệu đính nhạc phổ và chế độ lễ nghi âm nhạc trong cung đình. Khi đó có cho triệu kiến Vạn Bảo Thường và hỏi ông xem âm nhạc Bái quốc công hiệu đính có được không?

(Ảnh minh hoạ: Wikipedia Commons)

Khi đó Vạn Bảo Thường thẳng thắn trả lời: “Đó là thứ âm nhạc vong quốc mất nước, giai điệu ai oán, phóng túng dâm loạn, không phải là loại cao nhã chính phái”. Ông cực lực phản đối dùng, lại đề xuất lấy thủy xích làm luật xích để điệu chính nhạc cụ. Văn Đế hạ chiếu để ông sáng tác nhạc khúc mới. Tuy nhiên, nhạc khúc tao nhã, an bình đó người dân không thích nghe, những người ngoài nghề không hiểu phần lớn đều bài xích, gièm pha.

Một lần khác sau khi nghe đại thường tự diễn tấu nhạc khúc, Vạn Bảo Thường rơi lệ khóc lóc. Khi được hỏi nguyên do, ông đáp: “Nhạc khúc này, thanh nhạc đẫm lệ lại bi ai, báo hiệu không lâu nữa thiên hạ sẽ tương tàn, có rất nhiều người sẽ bị sát hại”. Khi đó là vào thời hưng thịnh nhất của triều đại nhà Tùy, mọi người nghe lời ông nói thì đều xem thường bỏ qua. Tới năm đại nghiệp thứ 14 của Tùy Văn Đế, thiên hạ họa loạn như lời ông dự đoán.

Tranh vẽ Tuỳ Dạng Đế của Diêm Lập Bản (600-673), họa sĩ thời Đường. (Ảnh: Public Domain)

– Câu chuyện 2: Nhạc công chỉ nghe nhạc biết hoàng đế bị mưu sát:

Theo ghi chép trong “Thông điển”, khi Tùy Dạng Đế chuẩn bị đi tuần du tại Giang Đô, con trai của nhạc công Vương Lệnh từ nội cung trở về nhà, có dùng đàn Tỳ bà diễn tấu khúc ‘An Công Tử’. Sau khi nghe xong, sắc mặt vị nhạc công biết sắc, nội tâm lo sợ dặn dò con trai: “Con không nên theo hộ giá tới Giang Đô. Bởi trong khúc nhạc kia không có âm Cung, hoàng đế chắc chắn không thể trở về”. (Trong ngũ âm xưa, âm Cung (nốt Đô) thì ứng với vua, âm Thương (nốt Rê) ứng với quan, âm Giốc (nốt Mi) ứng với dân, âm Chuỷ (nốt Son) ứng với sự việc, âm Vũ (nốt La) ứng với vật). Sau đó, Tùy Dạng Đế bị ám sát tại đây.

– Câu chuyện 3: Trữ vương nghe nhạc biết có loạn thần tạo phản:

Trong Đường ngữ lâm có ghi chép, vào cuối triều đại nhà Đường, khi đô đốc Tây Lương phủ tiến hiến nhạc khúc mới, Đường Huyền Tông đã thiết yến tiệc mời các vương hầu tới thưởng thức. Sau khi khúc nhạc được diễn tấu, mọi người đều chạy tới chúc mừng, chỉ có anh trai của vua là Trữ vương lặng lẽ không nói. Khi vua hỏi duyên cớ, ông đáp:

“Điệu khúc này mặc dù rất tươi đẹp, nhưng thần nghe nói, một khúc nhạc bắt đầu với âm Cung, và kết thúc với âm Thương, ở giữa lại do các âm Giốc, Chuy, Vũ cấu thành, đầu cuối đều muốn phối hợp ứng phó với Cung. Nhạc khúc này, ngay từ đầu đã tách khỏi Cung điệu, ở giữa lại rất ít dùng tới âm Chuỷ, âm Thương dùng rất lộn xộn và có xu thế tăng lên.|

Thần được biết, trong ngũ âm, âm Cung (nốt Đô) thì ứng với vua, âm Thương (nốt Rê) ứng với quan, âm Giốc (nốt Mi) ứng với dân, âm Chuỷ (nốt Son) ứng với sự việc, âm Vũ (nốt La) ứng với vật. Âm Cung không hùng mạnh tức thế lực của quân vương yếu ớt, âm Thương quá cường thịnh tức bề tôi có dấu hiệu tạo phản. Sự tình biểu hiện trong âm luật, biểu hiện qua các nhạc khúc, sẽ có một ngày ứng nghiệm tới thế sự nhân gian. Thần e rằng có một ngày sẽ xảy ra loạn thần tạo phản, bệ hạ phải lưu lạc tha phương, nên nói những lời tiên đoán này với người”.

Trữ vương đời Đường nghe nhạc mà phán đoán có loạn thần tạo phản. (Ảnh minh hoạ từ Sohu)

Khi đó vua Đường chỉ trầm mặc không nói gì, quả nhiên sau khi loạn thần An Lộc Sơn tạo phản, vua Đường phải tháo chạy khỏi Trường An, mới chứng thực sự am hiểu nhạc lý tuyệt diệu của Trữ vương.

Ứng dụng trí huệ của người xưa, thì âm nhạc quả thực có thể giúp trị bệnh, điều tiết cơ thể. Nhìn lại âm nhạc ngày nay cũng có thể đoán biết được thời đại này như thế nào, đạo đức ra sao và hành trình của nó đi về đâu.

Nguồn tham khảo: Sohu

(Ảnh bìa từ Wikipedia Commons)