CHỮ NHẪN TRONG VĂN HOÁ TRUYỀN THỐNG

Nhẫn nhịn khiêm nhường là một mỹ đức truyền thống. Nội Thánh của Nho gia, Thủ Nhu của Đạo gia và Từ Bi của Phật gia đều bao hàm chữ Nhẫn. “Nhẫn một lúc sóng yên biển lặng, lùi một bước biển rộng trời cao”, thế nên có nhẫn nại thì mới có thành tựu.

Trong cuốn sách kinh điển của Nho giáo là “Thượng Thư”, Chu Thành Vương dặn dò Quân Trần rằng: “Nhất định phải Nhẫn thì việc mới thành. Tấm lòng bao dung thì mới có đức hạnh cao thượng”.

Khổng Tử nói: “Việc nhỏ không nhẫn, ắt làm hỏng việc lớn”, và: “Bậc quân tử không có điều gì phải tranh giành”.

Còn Lão Tử thì nói: “Đạo Trời không tranh mà luôn thắng, không nói mà vạn vật luôn hưởng ứng”.

Trong Phật giáo cũng giảng: “Trong sáu phép siêu độ (lục độ) và hàng vạn phương pháp tu hành (vạn hạnh), ‘Nhẫn’ là đệ nhất”.

(Ảnh: Epochtime)

Trong Luận Ngữ có rất nhiều ghi chép về đạo “Nhẫn”. Khổng Tử từng nói: “Việc nhỏ không nhẫn, ắt làm hỏng việc lớn”. Ông cũng nói: “Một khi phẫn nộ, quên mất cả người thân và bản thân, há chẳng hồ đồ lắm sao?”, và: “Bậc quân tử không có điều gì phải tranh giành”, “Quân tử nghiêm khắc mà không tranh”, ấy chính là đức Nhẫn vậy.

Khổng Tử răn dạy Tử Lộ. (Ảnh: Epochtimes)

Luận Ngữ kể câu chuyện Khổng Tử từng răn dạy học trò của mình là Tử Lộ rằng: “Răng cứng nên mới dễ gãy, lưỡi mềm mới dễ bảo tồn. Mềm mại nhất định thắng cứng rắn, nhỏ yếu lại có thể thắng lớn mạnh. Ham tranh đấu nhất định sẽ bị tổn thương, một mực khoe dũng mãnh nhất định sẽ dẫn tới diệt vong. Thái độ căn bản để làm mọi việc là: Nhẫn nhịn là tốt nhất”.

(Ảnh: minghui.org)

Kinh thư Phật giáo từng ghi lại câu nói của Phật Thích Ca Mâu Ni: “Ta hiểu rõ cái tinh túy của ‘không tranh giành’, có thể nói là thiên hạ đệ nhất”.

Đức Phật Thích Ca Mâu Ni giảng Pháp cho các tỳ kheo. (Ảnh: Adobe Stock)

Trong kinh Phật viết: “Làm người phẩm hạnh đoan chính, gương mặt kiền tịnh thanh khiết, dáng vẻ dung mạo tốt đẹp, những điều này đều là từ trong ‘Nhẫn’ mà đạt được”.

Trong Phật giáo có câu chuyện cổ, kể rằng:

Trước đây có người ca ngợi Đức Phật là bậc đại phúc đại đức. Một người nghe được rất tức giận, nói: “Sinh ra bảy ngày đã mất mẹ, làm sao có thể nói là đại phúc đại đức chứ?”.

Vị kia bèn đáp lại: “Cả tuổi tác và tư tưởng đều đến thời kỳ cực đỉnh mà vẫn không chết, bị đánh cũng không tức giận, bị mắng chửi cũng không mắng chửi lại. Như vậy chẳng phải là đại phúc đại đức sao?”.

(Ảnh: Fotolia)

Lão Tử giảng: “Cái Thiện bậc cao giống như nước, nước khéo làm lợi cho vạn vật mà không tranh”. Đại ý là đức hạnh chí cao vô thượng thì cũng giống như nước vậy, nước thiện lương ban phúc cho vạn vật mà không hề tranh đấu.

Lão Tử giảng: “Cái Thiện bậc cao giống như nước, nước khéo làm lợi cho vạn vật mà không tranh”. (Ảnh: Shutterstock)

Lão Tử cũng nói: “Đạo Trời không tranh mà luôn thắng, không nói mà vạn vật luôn hưởng ứng”. Ý nghĩa là những sự vật phù hợp với quy luật tự nhiên thì không tranh đấu, nhưng lại khéo chiến thắng sự vật khác, không nói mà vạn vật đều hưởng ứng theo.

Người tu luyện Đạo gia cũng để lại rất nhiều lời bàn về chữ Nhẫn. Tử Hư Nguyên Quân nói: “Tha thứ, tha thứ, tha thứ, các chủng các dạng tai họa bỗng chốc biến mất. Nhẫn nhịn, nhẫn nhịn, nhẫn nhịn, chủ nợ và kẻ thù từ đó không còn”.

Xích Tùng Tử khuyên bảo đệ tử: “Có thể nhẫn nhịn thì sẽ không phải chịu nhục”.

Hứa Chân Quân nói: “Nhẫn chịu việc khó nhẫn, thuận theo người không ngừng tự cường”.

Còn Tôn Chân Quân thì giảng: “Nhẫn nhịn có thể khiến những chuyện xấu tự nhiên biến mất, tự phản tỉnh thì tai họa sẽ không đổ xuống thân mình”.

(Ảnh: Epochtime)

Sách “Dịch – Tốn quái” viết: “Người quân tử thì cần tiêu trừ tức giận và dục vọng”. Trong cuốn “Thượng Thư”, Chu Công từng nhắc nhở Chu Thành Vương rằng: “Người xấu oán hận ngài, trách mắng ngài, như vậy ngài cần phải nghiêm túc đức hạnh”.

Chu Công còn nói: “Không chỉ không được tức giận, mà còn phải mở rộng tấm lòng”.

Chu Thành Vương ghi nhớ lời dạy bảo của Chu Công, cũng đem lời dặn dò Quân Trần rằng: “Nhất định phải Nhẫn thì việc mới thành. Tấm lòng bao dung thì mới có đức hạnh cao thượng”. 

(Ảnh: Taste of Life)

Sách “Tả Truyện” có câu: “Một khi vì thẹn mà bất nhẫn, chẳng phải sẽ hổ thẹn cả đời sao?”.

Tả Truyện – năm Chiêu Công thứ nhất viết: “Người nước Lỗ dựa vào nhường nhịn lẫn nhau trị sửa quản lý quốc gia”.

“Tả Truyện – năm Ai Công thứ 27” có câu chuyện kể rằng:

Tri Bá trách Triệu Mạnh: “Ngài thật là không có dũng khí, dựa vào cái gì mà ngài có thể xưng là thầy đây?”.

Triệu Mạnh đáp: “Bởi vì tôi có thể nhẫn nại. Ông chế nhạo tôi, nhưng đối với Triệu Mạnh tôi đâu có tổn hại gì?”.

(Ảnh: tinhhoa.tv)

Trong dân gian có rất nhiều câu ca dao, tục ngữ và ngạn ngữ rất hay về chữ Nhẫn:

Chữ “Nhẫn” gồm có chữ “Đao” (刀) ở trên và chữ “Tâm” (心) ở dưới. Chữ “Đao” có hàm ý phải tôi luyện, mài dũa mà thành. Chữ “Tâm” nằm ở dưới chính là nền tảng của cả chữ “Nhẫn”. Đối với người bình thường, đao cứa vào tim là rất đau đớn và cực khổ, còn đối với người có tâm đại nhẫn thì ngược lại, tâm này vẫn bất động dù đao kia có sắc đến đâu. Nếu tâm dao động thì không “Nhẫn” được, nếu tâm tĩnh thì càng nhẫn, càng bất động tâm càng thể hiện ra sự Đại Nhẫn.

“Một điều nhịn chín điều lành”.

“Chữ nhẫn là chữ tương vàng,

Ai mà nhẫn được thì càng sống lâu”.

Sách “Minh Đạo gia huấn” cũng viết về chữ Nhẫn như sau:

“Muốn cho trên dưới hòa thân

Nết quý là nhẫn muôn phần nhớ ghi

Vua tôi mà nhịn chút đi

Thế nước vững trọn làm gì chuyển lay

Cha con nhẫn được càng hay

Tự toàn gia đạo sau này ấm êm

Vợ chồng càng phải nhẫn thêm

Thì bày con trẻ khỏi điềm bơ vơ

Anh em nhẫn thì được nhờ

Gia trung khỏi sự thờ ơ nhạt nhòa

Nhịn bằng hữu sống hài hòa

Thì tình chẳng nhạt nghĩa xa hóa gần

Mỗi mỗi sự nhẫn tự thân

Người người yêu kính nhân nhân theo về”.

Gần đây trong dân gian có lưu truyền một bài thơ rất hay về đức Nhẫn, hàm chứa chữ Nhẫn của cả dân gian, Nho gia, Đạo gia và Phật gia:

“Có khi nhẫn để yêu thương

Có khi nhẫn để tìm đường lo toan

Có khi nhẫn để vẹn toàn

Có khi nhẫn để chớ tàn hại nhau.

Có khi nhẫn để xoay vần

Thiên thời, địa lợi, nhân tâm hiệp hòa

Có khi nhẫn để vị tha

Có khi nhẫn để thêm ta, bớt thù

Có khi nhẫn: tỉnh giả ngu

Hơn hơn, thiệt thiệt đường tu khó lường

Có khi nhẫn để vô thường

Không không, sắc sắc đoạn trường trần ai

Có khi nhẫn để lắng tai

Khôn khôn, dại dại nào ai tránh vòng

Có khi nhẫn để bao dung

Ta vui người cũng vui cùng có khi

Có khi nhẫn để tăng uy

Có khi nhẫn để kiên trì bền gan

Có khi nhẫn để an toàn

Có khi nhẫn để rõ ràng đúng sai

Bạn bè quan hệ nào ai

Có khi nhẫn để khinh người trọng ta

Xem ra cũng khó đó mà

Chữ Tâm, chữ Nhẫn ngẫm ra cũng gần”.

Hàn Tín là một danh tướng trong lịch sử Trung Hoa. Điển cố về chuyện Hàn Tín chịu nhục chui háng cũng trở nên rất nổi tiếng. Chính vì có tâm Đại Nhẫn nên ông mới làm được những việc lớn. (Ảnh: steemkr.com)

Có thể thấy, chữ Nhẫn có nội hàm vô cùng phong phú, không chỉ là phép đối nhân xử thế, mà còn là cảnh giới tinh thần của một nội tâm kiên định, mạnh mẽ, chế ngự được hoàn cảnh, trong nghịch cảnh vẫn có thể lấy khổ làm vui, có thể nhẫn được những điều mà người khác không thể nhẫn được.

Chữ Nhẫn có nhiều tầng thứ, từ cái nhẫn của người bình thường trong mối quan hệ gia đình, anh em, bạn bè, đồng nghiệp, quan hệ xã hội… cho đến cái nhẫn của người phẩm đức cao thượng, của vua sáng tôi hiền, và cuối cùng là cái nhẫn của người tu luyện khi đã đạt đến cảnh giới siêu thường, thoát tục.

Theo chanhkien.org

Nam Phương biên soạn