Đức Phật và câu chuyện “cày ruộng và gieo hạt”

Nếu mặc áo Phật, ở nhà Phật mà không siêng năng, vận dụng trí tuệ cày xới mảnh đất tâm để gieo hạt chánh niệm tỉnh thức nhằm gặt hái giải thoát, Niết-bàn để lợi đạo ích đời thì không xứng đáng được nhận thí và cũng không phải là ruộng phước tốt cho chúng sinh gieo trồng.

Đức Phật ngày xưa trên bước đường khất thực lắm khi cũng gặp gian truân. Vì một bộ phận người đời xưa nay thường nghĩ rằng tu hành là ăn bám, lười biếng, gánh nặng cho xã hội.

“Một thời, Đức Phật từ Câu-tát-la du hành trong nhân gian đến trụ trong rừng Nhất-na-la, tại tụ lạc Nhất-na-la. Bấy giờ Đức Thế Tôn đắp y mang bát vào tụ lạc Nhất-na-la khất thực. Rồi Thế Tôn nghĩ: ‘Nay trời còn quá sớm. Giờ Ta hãy đi đến chỗ phân phát ẩm thực của Bà-la-môn làm ruộng là Bà-la-đậu-bà-giá’. Bà-la-môn chuẩn bị đủ năm trăm cái cày, đang phân phát ẩm thực. Từ xa Bà-la-môn cày ruộng Bà-la-đậu-bà-giá nhìn thấy Đức Thế Tôn, bèn thưa rằng:

- Bạch Cù-đàm, nay tôi cày ruộng, gieo giống để cung cấp lương thực. Vậy, Sa-môn Cù-đàm cũng nên cày ruộng gieo giống để cung cấp lương thực!

Phật bảo Bà-la-môn:

- Ta cũng cày ruộng gieo giống, để cung cấp lương thực.

Bà-la-môn bạch Phật:

- Tôi không thấy Sa-môn Cù-đàm sắm cái cày, cái ách, dây buộc, cái bừa, hay cái roi, mà nay Cù-đàm lại nói: Ta cũng cày ruộng, gieo giống, để cung cấp lương thực!

Lúc ấy, Bà-la-môn cày ruộng Bà-la-đậu-bà-giá liền nói kệ rằng:

Người tự nói cày ruộng

Mà không thấy cái cày

Lại bảo tôi cày ruộng

Xin cho biết phép cày.

Đức Phật ngày xưa trên bước đường khất thực lắm khi cũng gặp gian truân. Vì một bộ phận người đời xưa nay thường nghĩ rằng tu hành là ăn bám, lười biếng, gánh nặng cho xã hội.

Bấy giờ, Đức Thế Tôn nói kệ đáp lại rằng:

Tín tâm là hạt giống

Khổ hạnh mưa đúng mùa

Trí tuệ là cày, ách

Tàm quý là cán cày

Tự gìn giữ chánh niệm

Là người giỏi chế ngự

Giữ kín nghiệp thân, miệng

Như thực phẩm trong kho

Chân thật là xe tốt

Sống vui không biếng nhác

Tinh tấn không bỏ hoang

An ổn mà tiến nhanh

Thẳng đến không trở lại

Đến được chỗ không lo

Người cày ruộng như vậy

Chứng đắc quả Niết-bàn

Người cày ruộng như vậy

Không tái sinh các hữu.

Bấy giờ, Bà-la-môn cày ruộng Bà-la-đậu-bà-giá bạch Phật rằng:

- Cù-đàm rất giỏi cày ruộng! Cù-đàm cày ruộng thật hay!

Nếu mặc áo Phật, ở nhà Phật mà không siêng năng, vận dụng trí tuệ cày xới mảnh đất tâm để gieo hạt chánh niệm tỉnh thức nhằm gặt hái giải thoát, Niết-bàn để lợi đạo ích đời thì không xứng đáng được nhận thí và cũng không phải là ruộng phước tốt cho chúng sinh gieo trồng.

Rồi thì, sau khi nghe Đức Thế Tôn nói kệ, tín tâm đối với ông càng tăng, Bà-la-môn cày ruộng Bà-la-đậu-bà-giá đem dâng cúng Phật một bát đầy đồ ăn thức uống thơm ngon. Đức Thế Tôn không nhận, vì có được là do nói bài kệ. Ngài bèn nói kệ rằng:

Không vì việc nói pháp

Nhận ăn thức ăn này

Chỉ vì lợi ích người

Nói pháp không thọ thực”.

(Kinh Tạp A-hàm, kinh số 98 [trích])

Thế Tôn đã khẳng định, Ngài và các đệ tử xuất gia cũng ‘cày ruộng và gieo hạt’, có làm rồi xin ăn chứ không hề ăn bám xã hội. Quả đúng như vậy!

Đây cũng là cơ sở để xác quyết rằng, nếu mặc áo Phật, ở nhà Phật mà không siêng năng, vận dụng trí tuệ cày xới mảnh đất tâm để gieo hạt chánh niệm tỉnh thức nhằm gặt hái giải thoát, Niết-bàn để lợi đạo ích đời thì không xứng đáng được nhận thí và cũng không phải là ruộng phước tốt cho chúng sinh gieo trồng.

Nói pháp là vì ‘khai, thị, ngộ, nhập tri kiến Phật’ cho chúng sinh chứ không vì lợi dưỡng hay cung kính.

Mặt khác, pháp thoại này Thế Tôn cũng xác định, nói pháp là vì ‘khai, thị, ngộ, nhập tri kiến Phật’ cho chúng sinh chứ không vì lợi dưỡng hay cung kính. ‘Không vì việc nói pháp/ Nhận ăn thức ăn này’ nên ngày nay chúng ta cúng dường pháp sư để hộ trì Tam bảo, cầu phước thì được, còn các hình thức và tâm niệm khác như ‘tạ lễ’ pháp sư thì không nên.

Quảng Tánh