ĐẠO ĐẾ VÀ LỤC ĐỘ

Đạo đế là một pháp trong Tứ đế nội dung trình bày về 37 phẩm trợ đạo. Truy tìm nguồn gốc ban sơ của Đạo đế đó là Bát chánh đạo.

Khi đức Phật mới thành đạo ở vườn Lộc giả, vì năm anh em Kiều trần như dạy pháp trung đạo tức Bát chánh đạo. Sở dĩ Ngài nói Bát chánh đạo vì hai nguyên nhân.

1. Do phàm phu không nhận rõ được thế gian vốn là khổ, không, vô thường… vì thế sanh tâm tham đắm các pháp lấy khổ làm vui, khiến rơi vào sự tà chấp một bên.

2. Do chúng ngoại đạo mê mờ khước từ mọi lạc thú thế giannương vào khổ hạnh để mong cầu giải thoát, đây cũng là rơi vào sự tà chấp một bên.

Đức Phật vì cứu độ hai loại thiên chấp nguy hiểm của chúng phàm phu và ngoại đạo, nên Ngài nói Bát chánh đạo để quy về trung đạo. Nhưng giữa Bát chánh đạo và Lục độ có mối quan hệ như thế nào. Đây là vấn đề chúng ta cần phải tìm hiểu.

Nói một cách đơn giản tu Bát chánh đạo kiêm hành Lục độ tức là tên gọi khác của tự lợi lợi tha, cũng có thể gọi là tiền đề của sự lợi ích chúng sanh. Vì sao? Như phàm phu tinh cần tu Giới định tuệ trước hết phải chấp nhận hy sinh mọi quyền lợi cá nhân, nhẫn nại đối với mọi khó khăn gian khổ sau đó mới có thể thành tựu Giới định tuệ, đạt đến mục đích cứu cánh vô thượng Niết bàn.

Kế xét phương diện lợi tha, trước cần tinh tấn tu Giới định tuệ sau đó mới có thể cam chịu hy sinh mọi quyền lợi cá nhân, nhẫn nại đối với mọi sự khó khăn gian khổ, chỉ vì lợi ích của chúng sanhkhiến mình và người đồng lên bờ giác ngộ, thành tựu mục đích tối hậu là quả vị Vô thượng bồ đề.

Hoặc có thuyết cho rằng hai pháp Bố thí và Nhẫn nhục trong Lục độ, là xuất phát sau thời kỳ Phật giáo nguyên thỉ giai đoạn Phật học phát triển. Quan điểm này hoàn toàn không chính xác, bởi hạnh Lục độ của Bồ tát đã có trong Bổn sanh đàm sao lại nghi ngờ. Nay xin nêu ra mối liên hệ giữa Lục độ và Bát chánh đạo như sau.

Giáo nghĩa căn bản của đức Phật đại để là như vậy. Xưa nay các bậc tiên đức đều tuân thủ, đem một đời thuyết giáo của đức Phậtphán định thành Tam thời, Ngũ thời, Thậïp thời; Nhị giáo, Tứ giáoNgũ giáo, Lục giáo, Thất giáo… Nay đối với các sự phán giáo đó chẳng khác nào như lan mùa xuân cúc mùa thu, tất cả đều hiện vẻ đẹp tranh nhau đua sắc khoe hương.

Mối liên hệ giữa Lục độ và Bát chánh đạo, mặc dầu chúng tôi đã cố gắng nghiên cứu nhưng trí lực có hạn thời gian không cho phép, nên không thể làm sáng tỏ được. Chỉ mong có dịp khác chúng tôisẽ trình bày vấn đề này đầy đủ hơn.